12-18 Mayıs tarihleri arasında kutlanan Sosyal Güvenlik Haftası kapsamında, toplumda sosyal güvenlik bilincinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amaçlanıyor.
Hafta kapsamında İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürü Harun Sertbaş, sosyal güvenliğin önemine ilişkin şu açıklamalarda bulundu:
’’Çalışma hayatı, birbirini tamamlayan unsurlar üzerine inşa edilmiş bir yapıdır. Bu unsurlardan birinin eksikliği, sistemin bütününü olumsuz etkileyebilir. Bireyler genellikle eğitimlerini tamamladıktan sonra iş hayatına atılırlar ve bu süreci sürdürülebilir kılmak için çaba gösterirler. Çalışmak yalnızca geçim kaynağı sağlamak için değil; insan olmanın, üretmenin ve topluma faydalı olmanın bir gereğidir. Aynı zamanda çalışmak, geleceği inşa etmektir. Sağlıklı ve gücü yerindeyken çalışan bireyler, olası olumsuzluklarla daha kolay başa çıkabilirler.
Çalışma hayatında bireyin çalışamamasına neden olabilecek birçok risk bulunmaktadır. Bu risklerin gerçekleşmesi durumunda gelir kaybını önlemek adına sosyal güvenlik sistemi devreye girer. Sosyal güvenlik; bireyleri yaşamları boyunca karşılaşabilecekleri mesleki, fizyolojik ve sosyoekonomik risklere karşı korumayı amaçlayan politika ve sistemler bütünüdür. Devlet tarafından yönetilen bu sistem; vatandaşlara sağlık hizmeti sunmak, asgari gelir düzeyini sağlamak ve yaşlılık, hastalık, malullük, işsizlik, iş kazası gibi nedenlerle çalışamadıkları dönemlerde onları koruyarak bu risklerin doğurduğu zararları telafi etmeyi hedefler.
’’Ülkemizde oldukça gelişmiş bir sosyal güvenlik sistemi bulunmaktadır’’
Ülkemizde oldukça gelişmiş bir sosyal güvenlik sistemi bulunmaktadır. Ancak bu sistemden faydalanmanın temel şartı, kayıtlı çalışmaktır. Sosyal güvenliğin bu denli önemli olmasına rağmen, bazı vatandaşlarımızın hâlâ sosyal güvencesi bulunmamaktadır. Bunun başlıca nedenlerinden biri de kayıt dışı istihdamdır.
Kayıt dışı istihdam, çalıştığı halde hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi veya eksik bildirilmesi durumudur. Bu durum hem çalışan hem işveren hem de devlet açısından ciddi olumsuzluklara yol açmaktadır. Sigortasız çalışan bireyler; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, analık gibi sigorta kapsamındaki yardımlardan yararlanamaz; yaşlılık, malullük aylığı, iş göremezlik ödeneği, işsizlik maaşı, kıdem ve ihbar tazminatı gibi birçok yasal haktan mahrum kalırlar. Aynı zamanda, bu bireylerin aileleri de ölüm aylığı veya iş göremezlik geliri gibi haklardan yararlanamaz ve mağdur olurlar.
İşverenler açısından da kayıt dışı istihdam; haksız rekabete neden olur, ekonomik düzeni bozar ve yapılan denetimlerde kayıt dışı istihdam tespit edilirse, işverenler ciddi para cezaları ve diğer hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. Devlet açısından bakıldığında ise önemli ölçüde prim ve vergi kaybı yaşanmakta, çalışan-emekli dengesi bozulmakta, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği tehlikeye girmekte ve gelir dağılımında adaletsizlik meydana gelmektedir.
’’Kayıt dışı istihdam, ülkemizde önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır’’
Kayıt dışı istihdam, ülkemizde önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bugüne kadar birçok yöntemle bu sorunun önüne geçilmeye çalışılmış ve bu çabalar sonucunda kayıt dışı istihdam oranlarında ciddi azalmalar sağlanmıştır.
Sosyal Güvenlik Kurumu olarak kayıt dışı istihdamla mücadele amacıyla; hizmet kalitesinin artırılması, kurumlar arası veri paylaşımına dayalı çapraz denetimler, denetim sisteminin etkinliğinin artırılması, teşvik uygulamalarıyla işveren üzerindeki mali yükün azaltılması, bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri gibi birçok strateji geliştirilmektedir.
Bu kapsamda; kurum işlemlerinin çoğu elektronik ortama aktarılmış, işlem süreçleri kısaltılmış ve kırtasiyecilik azaltılmıştır. Kurumlar arası veri paylaşımı stratejisi ile bankalar ve kamu kurumları vatandaşlara ait mesleki bilgileri toplayarak periyodik olarak Kurumumuza iletmektedir. Bu veriler il müdürlüklerimizde kurulan "Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele (KADİM) Servisleri" tarafından titizlikle analiz edilmekte, bu sayede herhangi bir denetime gerek kalmadan sigortasız çalışanlar kolaylıkla tespit edilebilmektedir.
Denetim öncesinde işverenlere gönderilen bilgilendirme yazıları ile hak ve yükümlülüklerin hatırlatılması, rehberlik anlayışını güçlendirmiştir. Ayrıca diğer kamu kurumlarının denetim elemanları da kendi denetimleri sırasında sigortalılık kontrolü yapmakta, sigortasız çalışanları Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirme zorunluluğu taşımaktadır. Bu uygulama sayesinde denetim ağı genişletilmiştir.
İşverenlerin primlerin düzenli ödemesini teşvik etmek ve mali yüklerini azaltmak amacıyla uygulanan teşvik düzenlemeleri, daha fazla kişinin sigortalı çalışmasına katkı sağlamakta ve özellikle dezavantajlı kesimlere istihdam imkânı sunmaktadır.
’’En çok önem verilen konulardan biri de bilgilendirme ve rehberlik faaliyetleridir’’
Kurumumuz tarafından yapılan denetimlerin yanı sıra en çok önem verilen konulardan biri de bilgilendirme ve rehberlik faaliyetleridir. Bu kapsamda; toplumun tüm kesimlerine yönelik seminerler, afiş ve broşür dağıtımları, reklam filmleri gibi etkinlikler düzenli olarak gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, ulusal ve uluslararası kaynaklarla finanse edilen projelerle kayıtlı çalışmanın özendirilmesi hedeflenmektedir.
Kayıt dışı istihdam, ülke olarak hepimizin sorunudur ve sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğini tehlikeye atmakta, gelecek kuşakların güvencesini riske sokmaktadır. Kayıtlı çalışan sayısının artması; sosyal güvenliğin güçlenmesini, bireylerin geleceğe güvenle bakabilmesini sağlayacaktır.’’
