Rize’de deli balın kontrolsüz tüketimine dikkat çekmek isteyen esnafın bal kavanozuna yazdığı ‘Adami uzatur’ ifadeleri görenlerin ilgisini çekti.
Genellikle Karadeniz bölgesinde, özellikle de Türkiye’nin doğu Karadeniz bulunan ve "orman gülü" olarak literatüre geçmiş komar çiçeğinden üretilen deli balın sağımına başlandı.
Halüsinojenik ve toksik özellikler taşıyan deli bal faydalarının yanı sıra kontrolsüz tüketimi halinde zararlı da olabiliyor. Küçük dozlarda tüketildiğinde kısa süreli sersemlik, düşük tansiyon, baş dönmesi gibi etkiler oluşturan deli bal yüksek dozlarda ciddi zehirlenmelere yol açabildiği gibi ölümcül de olabiliyor. Bilimsel olarak önerilen bir tedavi yöntemi olmayan deli bal geleneksel bir anlayışla düşük tansiyon, mide rahatsızlıkları ve cinsel gücü artırmak gibi amaçlarla kullanılıyor. Dozu ayarlanmadığı taktirde ise mide bulantısı, kusma, bayılma, kalp ritim bozuklukları gibi rahatsızlıklara yol açıyor.
Deli bala esprili satış
Deli balın bu özelliklerinden yola çıkan Rizeli esnaf ise işe espri katmak istedi. 21 yıldır balcılık yapan Ali İhsan Yazıcı, deli bal kavanozunun üzerinde olayın ciddiyetini anlatabilmek için ‘Adami uzatur. Reçetesiz satılır’ ifadelerini yer aldığı bir not astı.
Görenlerin uzatma terimini boy zannettiği yazının içeriği ise herkesi hem güldürdü hem de düşündürdü. Çünkü Rize ağzı ile yazılan bu yazı ‘Bayıltır’ hatta ‘Öldürür’ anlamı taşıdığını öğrenen herkes olayın ciddiyetini daha iyi anlamış oldu.
"Deli bal kahvaltıda tüketlmez"
Deli balın kahvaltı ve normal tüketim için uygun olmadığını dile getiren Yazıcı "Bu balımız deli baldır, yaban gülüdür sözlükteki ismi. Bu balın bir özelliği var, tansiyonu direkt sıfıra indiriyor yani bilinçli tüketilmesi lazım. Çok yüksek kesimlerde yaylalarda olur, kullanırken biraz dikkatli olmak gerekiyor. Bu bal ilaçlık olarak tüketiliyor. Kahvaltıda biraz ağırdır yani kahvaltılık değildir. Çok özel, nadide bulunmayan bir baldır. Tansiyon hastalarına öneriyoruz. Direkt tansiyonu sıfıra indirebilir. O yüzden biraz tüketirken dikkatli olmak gerekiyor" ifadelerini kullandı.
Deli balın sağlık hassasiyetini espri ile anlatmak istediklerine vurgu yapan Yazıcı "Uzatır da ki mecazımız ise Rize’de ‘2.80 adamı uzatır’ diye bir deyimimiz var. Ona nazire olarak onu yazdık. Bayıltır cinsinden bir anlamı vardır. Merak ediyorlar nasıl uzatıyor diye, bizde diyoruz ‘Ye de görürsün nasıl uzanıyorsun’ diye. Genelde boy uzatır diye lanse ediyorlar işin doğrusu da bizde bir espri katmak istedik balımıza" şeklinde konuştu.
